Dün Şam Ulusal Müzesi'nde açılan sanal müze, Suriye'deki hapishanelerde tutulanların maruz kaldığı işkenceleri ve hak ihlallerini üç boyutlu görseller, fotoğraflar ve tanıklıklarla belgeleyerek dijital ortamda sergiliyor. Proje hem kolektif hafızayı korumayı hem de geçiş adaletine katkı sağlamayı hedefliyor.
Projenin kurucusu Amer Matar, açılış töreninde, "Müze, Suriye'deki kara hafızayı, şiddeti, öldürmeleri ve hapishaneleri kayda almayı amaçlıyor. Çoğu Suriyeli ya kendisi ya da yakınları aracılığıyla bu deneyimi yaşadı" dedi.
Proje, gazeteciler ve film yapımcılarından oluşan "Al-Shari'a Medya Vakfı" tarafından hazırlandı. Müzede, sahadaki belgeler, hayatta kalanların ve kayıp yakınlarının tanıklıkları, ayrıca hapishanelerden sahnelerin dijital rekonstrüksiyonu yer alıyor.
Rapora göre 2011'den bu yana barışçıl protestoların bastırılması sürecinde 2 milyondan fazla Suriyeli hapis deneyimi yaşadı. 200 binden fazla kişi hapishanelerde öldü; bazıları idam edildi, bazıları ise işkence altında hayatını kaybetti.
Geçen Aralık ayında Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından proje ekibi, deneyimlerini kullanarak Suriye hapishanelerini belgelemeye başladı. Şimdiye kadar 70 hapishaneye giriş yapabildiklerini belirten Matar, "Hapishaneler yok olmadan önce belgelenmesini sağladık" dedi.
Müze, ziyaretçilere üç boyutlu sanal turlar, eski mahkûmların deneyimleri, araştırmalar ve soruşturmalar sunuyor. Amaç, "kurbanları anmak, hayatta kalanların sesini yükseltmek ve suçluların hesap vermesi için delil dosyaları hazırlamak" olarak açıklandı.
Özellikle Şam'ın kuzeyindeki Sednaya Hapishanesi, insan hakları örgütleri tarafından "insan mezbahası" olarak tanımlanıyor. Bu hapishaneler, onlarca yıldır muhalifleri yıldırma ve seslerini bastırma aracı olarak kullanıldı.
Mayıs 2025'te Suriye'de Başkanlık kararnameleriyle Kaybolanlar Ulusal Kurulu ve Geçiş Adaleti Ulusal Kurulu kuruldu. Ancak, geçiş adaleti yolunun uzun olduğu, tüm tarafların hesap vermesi, soruşturmaların bağımsızlığı ve delil güvenliğinin sağlanması gibi zorluklar bulunduğu belirtiliyor. (İLKHA)