Rusya’nın 24 Şubat 2022’de 'askeri operasyon' adı altında Ukrayna’ya yönelik başlattığı savaş, 1 yılı geride bıraktı.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın üzerinden 1 yıl geçti. Rus kuvvetlerinin geçtiğimiz yıl Ukrayna sınırına yığınak yapmasıyla savaşın ilk sinyalleri verilmişti. Uydu görüntüleri, yıl sonuna kadar tanklar ve askeri teçhizatla birlikte 100 bin Rus askerinin sınırda toplandığını gösterdi. Moskova yönetimi, 21 Şubat 2022’de Ukrayna’nın doğusundaki iki Rus yanlısı ayrılıkçı bölge olan Luhansk ve Donetsk’i “bağımsız devletler” olarak tanıdı ve bölgeye “barışı koruma operasyonları” kapsamında asker gönderdi. 24 Şubat 2022’de ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in emriyle “askeri operasyon” adı altında Ukrayna’ya yönelik saldırılar başladı.
Savaşın ilk günü
Rus kara kuvvetleri Ukrayna’ya karşı 4 ana cepheden saldırıya geçti. Kuzeydeki Belarus sınırından ve Rusya’nın kuzeydoğusundan başkent Kiev’e doğru hareket eden Rus kuvvetleri, Donbass bölgesinden Harkov’a, güney cephede Kırım’dan Odessa’ya, kuzeyde Zaporijya’ya, doğuda ise Mariupol’e doğru rota çevirdi. Rus topçuları ve füzelerinin Ukrayna genelinde hedef aldığı çok sayıda noktadan patlama sesleri yükseldi. Kiev sıkıyönetim ilan ederken, Ukrayna’nın kendisini savunacağını duyurdu.
İlk günde 100 bin kişi ülkeyi terk etti
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmeye başlamasının ardından binlerce Ukraynalı evsiz kaldı. Birleşmiş Milletler (BM) Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) verilerine göre, saldırının başladığı ilk 24 saatte en az 100 bin kişi evlerini terk etti. Ülkesinden kaçmak zorunda kalan çoğunluğunu kadınların, çocukların ve yaşlıların oluşturduğu binlerce Ukraynalı, Polonya-Ukrayna sınırında araç kuyruğu oluşturdu.
Mariupol kuşatması
Mariupol, başlangıçta Rusya’nın şiddetli saldırılarına maruz kalırken, aynı zamanda Ukrayna’nın kararlılığının da anlaşıldığı nokta oldu. Liman şehri, Mart ayında Rus kuvvetleri tarafından kuşatıldı. Aralıksız bombardımanın ortasında sivillerin tahliyesi için insani koridorlar oluşturulmasına yönelik başlatılan birçok girişim başarısızlıkla sonuçlandı. Şehir, 9 Mart’ta bir doğum hastanesinin vurulmasıyla ve 16 Mart’ta bin 300’den fazla sivilin sığındığı tiyatro binasına gerçekleştirilen hava saldırısıyla dünya gündeminde uzun süre yerini korurken, savaşın en yoğun çatışmalarından birine sahne oldu. Mariupol Belediye Meclisi tarafından yapılan açıklamada, saldırıda ölenlerin sayısının 300 olduğu kaydedildi. Liman kenti Mariupol, Rusya’nın 2014’te ilhak ettiği Kırım Yarımadası’na kara bağlantısı oluşturulması bakımından Rusya için stratejik öneme sahip. Ukrayna’nın mısır, kömür ve çelik için önemli bir ihracat merkezi olan Mariupol, kara koridoru oluşturulmasının yanı sıra Rusya’nın Ukrayna ekonomisini çökertme planlarının da önemli bir parçasıydı.
Bucha’da ortaya çıkan toplu mezarlar
Bucha, Rusya’nın başkent Kiev’e doğru ilerlediği stratejik bir konum oldu. Rusya’nın kısa bir süre sonra Bucha’dan çekilmesiyle bölgeye geri dönen halk, korkunç manzarayla karşılaştı. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) araştırmacılarının da savaş suçları iddialarının ardından Bucha’ya gelmesiyle, tüm dünya buradaki katliamı öğrendi. Ekip, işkenceler, infazlar ve tümü savaş suçlarına işaret eden kapsamlı kanıtlar topladı. Bucha’da bulunan yüzlerce toplu mezar, savaşın gerçek yüzünü bir kez daha gözler önüne serdi.
Savaşın sembolü: Azovstal
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın sembollerinden biri olan Mariupol’deki Azovstal çelik fabrikası, Nisan ve Mayıs aylarında saldırıların doruk noktasına çıktığı bölgelerin başında geldi. Fabrika, Putin’in 21 Nisan’da Rus kuvvetlerine Mariupol’deki tüm Ukrayna güçlerinin kuşatılması emri vermesinin ardından Ukrayna kuvvetleri ve bin sivil tarafından sığınak olarak kullanıldı. Ukrayna askerleri, Rus güçlerine direnerek 80 günden fazla süre boyunca fabrikada kaldı. Ancak Mayıs ayı ortasında yaklaşık bin 700 Ukraynalı asker teslim oldu ve en az bin kişi Rusya’ya götürüldü. Bunun sonucunda Mariupol düştü.
Gıda krizine çözüm: 'Tahıl Koridoru Anlaşması'
Savaş nedeniyle dünyadaki birçok ülkeye ve özellikle Afrika kıtasına sağlanan tahıl miktarında önemli düşüş yaşanmasının ardından aralarında Türkiye’nin de bulunduğu birçok ülke harekete geçti. Türkiye’nin arabuluculuğunda İstanbul’da Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden ihracatına ilişkin 22 Temmuz’da 'Tahıl Koridoru Anlaşması' imzalandı. Moskova yönetimi, anlaşma dahilinde olmasına rağmen kendi gıda ürünlerini ve gübresini ihraç edemediğini belirtti. Rusya Dışişleri Bakanlığı 17 Kasım’da yaptığı açıklamada, 18 Kasım’da sona ermesi planlanan anlaşmanın, taraflardan herhangi birinin itirazda bulunmadığı gerekçesiyle 120 gün süreyle uzatıldığını duyurdu.
Kırım’daki patlamalar
Rusya tarafından ilhak edilen Kırım’daki Rus hava üssünde 9 Ağustos’ta patlamalar yaşandı. Yetkililer, meydana gelen patlamalarda 1 kişinin hayatını kaybettiğini, 14 kişinin de yaralandığını açıkladı.
Rusya’da kısmi seferberlik ilan edildi
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rus ordusunun Ukrayna’daki askeri operasyonlarına destek amacıyla 21 Eylül’de kısmi seferberlik ilan edildiğini duyurdu. Putin’in açıklamalarının ardından Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu da Rus devlet televizyonu üzerinden kısmi seferberlik şartlarıyla ilgili kamuoyunu bilgilendirdi. Rus ordusuna 300 bin yedek askerin çağırılacağını söyleyen Şoygu, 'Büyük bir seferberlik kaynağımız var. Yani orduya hizmet etmiş, savaş tecrübesi edinmiş ve askeri uzman sayısı neredeyse 25 milyona ulaşıyor. Kısmi seferberlik sırasında 300 bin yedek asker Rus ordusuna çağırılacak. Bunlar ordu hakkında hiçbir şey duymamış insanlar değiller. Bunlar, önce askerliğini yapmış olanlar, ikincisi askerlik ihtisas sahibi olanlar ve askerlik tecrübesi olanlar. Seferberlikle askere çağırılanlar cepheye gönderilmeyecek, şu anda sadece askerlik görevini sürdürenler harekat bölgelerine gönderiliyor. Yedek askerler ve askeri öğrenciler silah altına alınmayacak' şeklinde konuştu.
Ukrayna’nın 4 bölgesi ilhak edildi
Rus ordusunun aylardır devam eden savaşta kontrolü ele geçirdiği Zaporijya ve Herson’un yanı sıra Rusya yanlısı ayrılıkçı Donetsk ve Luhansk’ta 23-27 Eylül’de referandum yapıldı. Sözde seçim komisyonlarına göre bölge sakinlerinin çoğu Rusya’ya katılma yönünde oy kullandı. Bunun üzerine Putin 30 Eylül’de yaptığı açıklamada, 'Kiev yönetimine seslenmek istiyorum. Zaporijya, Herson, Donetsk ve Luhansk’ta yaşayanlar artık sonsuza kadar bizim vatandaşlarımız olmuşlardır. Kiev’i acilen ateşkese çağırıyoruz' dedi.
Rus parlamentosunun alt kanadı Duma ve üst kanadı Federasyon Konseyi de 4 bölgenin Rusya’ya katılmasına yönelik talebini oybirliği ile kabul etti. Putin’in yasayı imzalamasıyla Donetsk, Luhansk, Zaporijya ve Herson bölgelerinin ilhakı onaylandı.
Kırım Köprüsü patlatıldı
Rusya’nın 2014’te ilhak ettiği Kırım’ı Rusya topraklarına bağlayan stratejik öneme sahip 19 kilometrelik Kırım Köprüsü’nde 8 Ekim’de bomba yüklü kamyonla saldırı düzenlendi. Rusya’nın Ukrayna’yı sorumlu tuttuğu olayda 3 kişi hayatını kaybetti. Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) ise patlamayı üstlenmezken, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, 'Şafak söküyor, köprü güzelce yanıyor' ifadelerini kullandı.
Rusya, Herson’dan çekildi
Rusya Savunma Bakanlığı, Rus birliklerinin 11 Kasım’da Ukrayna’nın Herson kentinden tamamen çekildiğini duyurdu. Rusya’nın Ukrayna’daki birliklerinin komutanı Sergey Surovkin, özellikle Herson bölgesine, Ukrayna ordusu tarafından gerçekleştirilen saldırılarda sorunlar yaşadıklarını kabul etti. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ise, 'Bugün tarihi bir gün. Herson’a dönüyoruz. Şu an itibariyle askeri güçlerimiz şehre yaklaşmak üzere. Ancak özel birimler zaten şehirde. Herson halkı bekliyordu. Ukrayna’dan asla vazgeçmediler. Şehir henüz düşmandan tamamen arındırılmamışken bile, Herson halkı sokaklardan ve binalardan Rus sembollerini ve işgalcilerin Herson’da kaldığına dair tüm izleri kaldırıyor. Her bir askerimize teşekkür ediyorum' ifadelerine yer verdi.
Zelenskiy’den savaş sonrası ilk yurt dışı ziyaret
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, 24 Şubat’ta başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ardından ilk yurt dışı ziyaretini 21 Aralık 2022’de ABD’ye düzenledi. Zelenskiy, ABD Başkanı Joe Biden ile savaşa dair son gelişmelerin ele alındığı görüşmeler gerçekleştirdi. Biden, görüşmenin ardından Ukrayna’ya 1.85 milyar dolarlık askeri yardım paketi sağlanacağını açıkladı.
BM Genel Kurulu’ndan Rusya’ya 'işgali durdur' çağrısı
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK) Rusya’nın Ukrayna işgalini kınayan, Rusya’yı askerlerini bölgeden çekmeye ve savaşı sonlandırmaya çağıran bir kararı 141’e karşı 7 oyla kabul etti. Rusya, Belarus, Kuzey Kore, Suriye, Mali, Eritre ve Nikaragua’nın ret oyu verdiği karar konusunda, aralarında Çin, Hindistan, Güney Afrika, Pakistan ve Sri Lanka’nın da bulunduğu 32 ülke ise çekimser kaldı. Bağlayıcılığı bulunmayan kararı memnuniyetle karşıladıklarını belirten Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, kararın oy çokluğu ile kabul edilmesinin ülkesini destekleyenlerin sadece Batı olmadığının kanıtı olduğunu söyledi. Kararın, Rusya’nın yasadışı saldırganlığına son vermesi gerektiğini ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün yeniden sağlanması gerektiğini açıkça ortaya koyduğunu kaydeden Kuleba, 'Rusya’nın topyekun işgal girişimini başlatmasından bir yıl sonra, Ukrayna’ya yönelik küresel destek sürüyor' açıklamasında bulundu.
Birleşmiş Milletler Genel Kurul kararları bağlayıcı olmasa da, sembolik bir önem taşıyor. Güvenlik Konseyi’nden farklı olarak, Rusya’nın Genel Kurul kararlarını tek taraflı veto hakkı bulunmuyor.
'Bu yıl zaferi kazanmak için her şeyi yapacağız'
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, savaşın 1’inci yıldönümü dolayısıyla yaptığı açıklamada, '24 Şubat 2022 böyle başladı. Hayatımızın en uzun günü. Modern tarihimizin en zor günü. Erken kalktık ve o zamandan beri uyuyamadık. Bazıları korktu, bazıları şok oldu, bazıları ise ne diyeceğini bilemedi ama herkes ne yapacağını hissetti' dedi.
Ukrayna’ya destek veren tüm ülkelere ve kurumlara da teşekkür eden Zelenskiy, 'Saldırılar, bombalar, seyir füzeleri, kamikaze dronlar, elektrik kesintileri ve soğuklar biz tüm tehditlere dayandık. Bu yıl yenilmezliğin yılı olacak. Biz yenilmedik. Bu yıl zaferi kazanmak için her şeyi yapacağız' ifadelerini kullandı.
Savaşta verilen kayıplar
Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, savaşın başlangıcından bu yana Ukrayna’ya ait 387 uçak, 210 helikopter, 3 bin 222 insansız hava aracı (İHA), 405 hava savunma sistemi, 7 bin 994 tank ve diğer zırhlı savaş aracı, çok namlulu roketatar (MLRS) ile donatılmış bin 38 savaş aracı, 4 bin 189 havan topu ve topçu silahı ve 8 bin 501 özel askeri araç imha edildiği belirtildi. Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu son olarak Eylül 2022’de yaptığı açıklamada, 61 bin 207 Ukraynalı askerin öldürüldüğünü duyurdu.
Ukrayna Savunma Bakanlığı’ndan Rus ordusunun kayıplarına ilişkin yapılan açıklamada, 3 bin 393 tank, 6 bin 600 zırhlı savaş aracı, 2 bin 363 topçu sistemi, 474 çok namlulu roketatar sistemi, 299 uçak, 287 helikopter, 5 bin 224 yakıt tankı, 18 savaş gemisi ve botu, 2 bin 33 insansız hava aracı (İHA) ve 229 özel ekipmanın imha edildiği aktarıldı. Bakanlık ayrıca, 146 bin 820 Rus askerinin savaşta hayatını kaybettiğini duyurdu.
BM İnsan Hakları Ofisi (OHCHR), savaşın başladığı ilk günden bu yana en az 8 bin sivilin hayatını kaybettiğini, yaklaşık 13 bin 300 sivilin de yaralandığını açıkladı.
